Ένας από τους ιστορικούς χώρους της πόλης αποτελεί και το οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο βρίσκονται ο Μητροπολιτικός ναός Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, και το Μουσείο Μακεδονικό Αγώνα τα οποία διασώθηκαν της καταστρεπτικής πυρκαγιάς του 1917.
Τα κτίρια χτίστηκαν σε σχέδια του διάσημου αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλερ, και στη θέση του σημερινού Μητροπολιτικού Μεγάρου, υπήρχε παλιότερα ένα αντίστοιχο μικρότερο Μέγαρο -έργο και αυτό του Τσίλερ- το οποίο όμως κατεδαφίσθηκε στα 1963.
Η είσοδος από την οδός Μητροπόλεως
Το τετράγωνο αυτό αποτελούσε κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα(1904-1908) ένα ιδιότυπο επίκεντρο, καθώς εκτός των κτιρίων της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας και του Γενικού Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, στα έγκατα της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης υπήρχε μια μυστική κρύπτη η οποία διασώζεται εως σήμερα.
Αυτή χρησιμοποιόταν ως χώρος συνεδριάσεων, φιλοξενίας αγωνιστών, αλλά και σαν αποθηκευτικός χώρος εφοδίων και πυρομαχικών που μεταφέρονταν μέσω πάμπολλων κινδύνων εκεί.
Έναρξη εργασιών αποκατάστασεως της Κρύπτης
Η κρύπτη βρίσκεται σε βάθος 3,5 μέτρων κάτω από το Ιερό Βήμα του Μητροπολιτικού Ναού, και κατά την εποχή που κατασκευάσθηκε επικοινωνούσε με μυστικές υπόγειες διόδους τόσο με το τότε Μητροπολιτικό Μέγαρο όσο και με το Ελληνικό Προξενείο, ενώ η πρόσβαση από το ναό γινόταν εφικτή μέσω καταπακτής στο χώρο του Ιερού, απ την οποίαν οι μυημένοι κατέβαιναν στο εσωτερικό της χρησιμοποιώντας μια κρεμαστή σκάλα.
Η πρώτη όψη μόλις περάσει κάποιος την πύλη της κρύπτης
Μάλιστα ο χώρος δε διέθετε κανένα φεγγίτη, και ο εξαερισμός γινόταν με ένα ιδιότυπο σύστημα από πήλινους αγωγούς για τον εξαερισμό του χώρου. Το έργο κατασκευάστηκε με κάθε μυστικότητα, και κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των οθωμανικών αρχών αφού στην περιοχή υπήρχε αστυνομικό τμήμα, ενώ η ύπαρξη της κρύπτης ήταν γνωστή σε ελάχιστα μυημένα άτομα, καθώς οι κίνδυνοι της εποχής ήταν μεγάλοι και η περιοχή τελούσε υπό παρακολούθηση.
Το σημείο της καταπακτής που οδηγεί στο Ιερο Νήμα του Μητροπολιτκού ναού σήμερα
Μάλιστα η ύπαρξη της κρύπτης παρέμεινε ευρέως άγνωστη, αφού ακόμα και η Πηνελόπη Δέλτα στα Μυστικά του Βάλτου, αναφερόταν μόνο σε συναντήσεις Μακεδονομάχων, που περνούσαν απ’ την αυλή της Μητρόπολης στο Ελληνικό Προξενείο μέσω της πόρτας που χώριζε τον μεταξύ τους αύλιο χώρο.
Υπόγεια διαδρομή που μπαζώθηκε πιθανώς από το εν λόγω σημείο οδηγούσε προς το Μητροπολιτκό Μέγαρο
Ώσπου επτά δεκαετίες μετά τη λήξη του Μακεδονικού Αγώνα, ο σεισμός που έπληξε τη Θεσσαλονίκη, αποκάλυψε το μυστικό που υπήρχε κάτω από τη Μητρόπολη, όταν σε εργασίες αποκατάστασης ζημιών τον Μάρτιο του 1979 αποκαλύφθηκε η είσοδος της κρύπτης από το Ιερό του ναού.
Τότε αποφασίστηκε η κρύπτη να επισκευασθεί και να αποτελέσει μουσειακό χώρο, ο οποίος και εγκαινιάσθηκε στις 29/5/1982, και σήμερα στους χώρους της κρύπτης φιλοξενούνται κειμήλια του Μακεδονικού Αγώνα, φωτογραφικό υλικό όπως και τα λείψανα Μητροπολιτών, ενώ για τους επισκέπτες διανοίχθηκε είσοδος επί της οδού Μητροπόλεως.
Πολλοί γνώριζαν ότι το Ελληνικό Προξενείο αποτελούσε το επιτελείο του Μακεδονικού Αγώνα και υπήρχε συνεργασία μεταξύ αυτού και της Μητρόπολης άλλωστε γι’ αυτό οι Μακεδονομάχοι το αποκαλούσαν συνθηματικά “Κέντρο”. Πάραυτα ελάχιστοι γνώριζαν για την ύπαρξη της Κρύπτης καθώς η περιοχή ήταν υπό παρακολούθηση, οι κίνδυνοι διαφυγής πληροφοριών ήταν πολλοί και στην περιοχή υπήρχε αστυνομικό τμήμα των τουρκικών αρχών. Συνεπώς οι μυημένοι σ’ αυτήν εισέρχονταν κατά κάποιο τρόπο “στην φωλιά του λύκου”.
Ο πρώτος χώρος μόλις εισέλθει κάποιος
Τον Μάρτιο του 1979 ξεκίνησαν εργασίες αποκατάστασης του ναού έτσι αποκαλύφθηκε η είσοδος της κρύπτης που υπήρχε στο Ιερό Βήμα του ναού. Παράλληλα με τις εργασίες αποκατάστασης αποφασίστηκε η επισκευή της κρύπτης με σκοπό την λειτουργία της μετέπειτα ως επισκέψιμος μουσειακός χώρος.
Η αγία τράπεζα σήμερα στο σημείο όπου βρέθηκε η καταπακτή εισόδου του 1979
Σήμερα μπορεί κάποιος να εισέλθει στην Κρύπτη του Μακεδονικόυ Αγώνα μέσω εισόδου από την οδό Μητροπόλεως και να δει στο χώρο κειμήλια, φωτογραφικό υλικό από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και τα λείψανα Μητροπολιτών.
Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Μιχάλης Παπαδόπουλος κατεβαίνοντας στην κρύπτη του μακεδονικού αγώνα, έκπληκτος θαυμάζει το εσωτερικό μεγαλείο της κρύπτης
Πηγές ασπρομαύρων φωτογραφιών (από το βιβλίο) Πρωτοπρεσβύτερου Θεολόγου Σερενίδη Γρηγορίου, Η Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα (Ξενάγηση), Θεσσαλονίκη 2005
Κρύπτη του Μακεδονικού Αγώνα
Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης
Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, Τ.Κ. 54633, Θεσσαλονίκη (Νομός Θεσσαλονίκης)
Τηλέφωνο: +30 2310 270591
Φαξ: +30 2310 247106
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Ώρες Λειτουργίας
Χειμερινό:
Δευτέρα: Κλειστά
Τρίτη-Κυριακή: 9.00 - 16.00
Θερινό:
Καθημερινά: 8:00 - 15:00
Κάντε Like στη σελίδα μας στο Facebook ''Θεσσαλονίκη-Ιστορικό Αρχείο''
για να ενημερώνεστε για ιστορικά θέματα της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας
