Μονάδες του Γ΄ Σώματος Στρατού αποβιβάζονται στην προβλήτα της Ραιδεστού τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου 1922.
Αποβίβαση μονάδων του Γ΄ Σώματος Στρατού στη Ραιδεστό, πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου 1922.
Μία ακόμη φωτογραφία από την αποβίβαση του Γ΄Σώματος Στρατού στη Ραιδεστό.
Συνοστισμός στρατού και προσφύγων της Βιθυνίας στην παραλία της Ραιδεστού

Ἀποβίβαση τμημάτων τοῦ Γ´ Σώματος Στρατοῦ στή Ραιδεστό στίς 5.9.1922.
Μετά τήν ἧττα τοῦ Α´ καί τοῦ Β´ Σώματος Στρατοῦ στή Φρυγία στίς μάχες τοῦ Ἀφιόν, τοῦ Χαμούρκιοϊ καί τοῦ Ἀλῆ Βεράν, τό Γ´ Σῶμα Στρατοῦ ὑποχρεώθηκε νά συμπτυχθεῖ καί, χωρίς νά δώσει σοβαρές μάχες, νά μεταφερθεῖ μέ πλοῖα ἀπό τήν Ἀρτάκη στή Ραιδεστό, διασώζοντας δύο ἀπό τίς τρεῖς μεραρχίες του μέ τό ὑλικό τους, ἀλλά μέ χαμηλό ἠθικό.
Μαζί μέ τό Γ´ Σῶμα Στρατοῦ πού ἀριθμοῦσε 60000 ἄντρες, ἀποβιβάστηκαν στή Ραιδεστό καί 80000 ἀλλόφρονες, ταλαιπωρημένοι πρόσφυγες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Δέν φαντάζονταν ὅτι σέ σαράντα μέρες θά ἀναγκάζονταν νά πάρουν πάλι τό δρόμο τῆς φυγής. Στίς 2 Σεπτεμβρίου ἐπικράτησε ἀναρχία στή Ραιδεστό μέ ὁμάδες στρατιωτῶν νά πυροβολοῦν ἀπαιτῶντας τήν ἀπόλυσή τους. Τέτοια φαινόμενα καί τό χαμηλό ἠθικό ὅλων, ἐμπόδισαν τήν ἔγκαιρη ἀντίδραση καί ἀνασυγκρότηση, πού ἴσως ἔσωζε τήν Ἀνατολική Θράκη ἀπό τήν ἐκκένωσή της από τον ελληνικό πληθυσμό.

Το Τρίτο Σώμα Στρατού στην παραλία της Ραιδεστού (Τέλη Σεπτεμβρίου 1922).

Τή διάσπαση τοῦ μετώπου τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στίς 14 Αὐγούστου 1922 καί τίς ἧττες τοῦ Α´ καί τοῦ Β´ Σώματος τῆς Στρατιᾶς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στίς μάχες τοῦ Ἀφιόν, τοῦ Χαμούρκιοϊ καί τοῦ Ἁλῆ Βεράν, ἀκολούθησε ἡ διάλυση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ καί ἡ ἄτακτη ἐκκένωση τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μέ τή φυγή, τή σφαγή καί τήν αἰχμαλωσία τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν.
Οἱ ἴδιοι οἱ Ἕλληνες εὐθύνονται γιά τή διάλυση καί τήν καταστροφή τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ. Πρῶτα, μέ τά τεράστια σφάλματα τῆς πολιτικῆς καί τῆς στρατιωτικῆς τους ἡγεσίας καί κατόπιν μέ τήν ἐκδήλωση στό μέτωπο καί στίς κρισιμότερες στιγμές τοῦ ἀγώνα, ὅλων τῶν ἀρνητικῶν χαρακτηριστικῶν τοῦ ἑλληνικοῦ χαρακτήρα.
Ἀπό τούς ἐνθουσιασμούς, τήν ἐπιθετική ὁρμή καί τήν αὐτοπεποίθηση τῆς νικηφόρας στρατιᾶς τοῦ 1919–1921, βρισκόμαστε στήν κατάπτωση τῆς διαγωγῆς καί τοῦ φρονήματος τῶν πολεμιστῶν, πού ἐγκαταλείπουν τόν Αὔγουστο τοῦ 1922 τόν ἀγῶνα. Ὅσοι γενναῖοι κρατοῦν μέ ὑψηλό φρόνημα τίς θέσεις τους, γνωρίζουν τό μάταιο τοῦ ἀγώνα τους καί τέλος αὐτοκτονοῦν ἤ αἰχμαλωτίζονται˙ ὅπως αὐτοί οἱ ὁποῖοι κράτησαν τό πεδίο τῆς μάχης τοῦ Ἀλῆ Βεράν. Αὐτά καί πολλά ἄλλα κάνουν ἀδύνατη τή συγκράτηση τῆς κατάστασης ἀπό ὅσους προσπάθησαν. Οἱ νικηφόρες μάχες τῶν ὑποχωρούντων συντεταγμένων τμημάτων δείχνουν τό πόσο ἄδικες εἶναι ἡ ἧττα καί ἡ καταστροφή.
Ὁ Ἑλληνισμός ἔδωσε τόν Αὔγουστο τοῦ 1922 κρίσιμες μάχες στήν Φρυγία, μάχες πού ἔκριναν τήν πορεία του γιά τούς ἐρχόμενους αἰῶνες. Οἱ ἀγῶνες αὐτοί ἔγιναν στήν πραγματικότητα χωρίς στρατιωτική ἡγεσία. Ἀλλά τό ἴδιο ἀνύπαρκτη ἦταν καί ἡ πολιτική ἡγεσία ὅλου τοῦ Ἑλληνισμοῦ κατά τίς κρίσιμες ἐκεῖνες ὧρες. Τά διαχρονικά ἀρνητικά χαρακτηριστικά τῶν Ἑλλήνων, ἡ τάση πρός τή διχόνοια, ὁ ἀτομισμός πού μεταλάσσεται σέ ἀλαζονία καί ἐγωπάθεια, ἡ ἀσυμφωνία, ἡ ἔλλειψη συστηματικῆς προσέγγισης, ἡ ἔλλειψη ψυχραιμίας καί ὑπομονῆς, εἶχαν δημιουργήσει μία κατάσταση μέγιστης κρίσης, ὥστε νά εἶναι ἀδύνατος ὁποιοσδήποτε πολιτικός χειρισμός, ἀλλά καί ὁποιαδήποτε στρατηγική κίνηση. Τά ὑπολείμματα τῆς Στρατιᾶς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας κατευθύνονται πρός τήν Ἀθήνα, ἀντί νά πλεύσουν ἀμέσως πρός τή Θράκη καί τήν Κωνσταντινούπολη καί οἱ στρατιῶτες φροντίζουν νά καταφύγουν στά χωριά τους καί τά σπίτια τους μέ τή βοήθεια τῆς κυβέρνησης, πού τρέμει τό ἐνδεχόμενο στρατιωτικοῦ κινήματος.
Ἡ ἀποσύνθεση τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ καί ἡ ἀπώλεια τοῦ πολεμικοῦ ὑλικοῦ του ὁδήγησαν στό ἀσύλληπτο μέγεθος τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς καί τήν ἐγκατάλειψη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης, ἀφοῦ ἡ Ἑλλάδα βρέθηκε ξαφνικά χωρίς ἀξιόμαχο στρατό, χωρίς συμμάχους καί ἀπομονώθηκε ὁλοκληρωτικά. Ἡ Μικρά Ἀσία, ἡ Κωνσταντινούπολη, ὁ Πόντος καί ἡ Ἀνατολική Θράκη, χάθηκαν γιά τόν Ἑλληνισμό.
Ὡστόσο, παρ' ὅλο πού ἡ ἧττα τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ δέν ἦταν συντριπτική καί ὑπῆρχαν περιθώρια γρήγορης ἀνασύνταξης καί ἀνασυγκρότησής του, —ὅπως φαίνεται νά ἀποδείχθηκε τό 1923—, τό ἠθικό του, ὁ πανικός τῶν πληθυσμῶν καί τό ἠθικό τῆς ἡγεσίας τοῦ στρατοῦ, φαινόταν τότε νά ἀποκλείουν κάτι τέτοιο.
Ἡ Μεγάλη Βρετανία, πού βασιζόταν στήν ἀσπίδα τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ γιά τήν κάλυψη τῶν Στενῶν, τῆς Κωνσταντινούπολης καί τῆς οὐδέτερης ζώνης πού κατεῖχε στή Μικρά Ἀσία, φάνηκε ἀμέσως μετά τήν ἐκκένωση τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπό τούς Ἕλληνες, νά ἐπιδιώκει σαφῶς, στήν ἀρχή, τήν ἀνασυγκρότηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ. Δέν ἤθελαν νά συρθοῦν σέ πολεμική σύγκρουση μέ τήν Τουρκία, ἐνῶ προτιμοῦσαν τήν παρουσία τῶν Ἑλλήνων στή Θράκη, ἀπό τήν περικύκλωση τῶν κατεχομένων ἐδαφῶν καί τῶν Στενῶν ἀπό τούς Τούρκους. Ἀντίθετα οἱ Γάλλοι, σέ ἀνοικτή ρήξη πρός τούς Ἄγγλους, εἶχαν ἐκχωρήσει τήν Ἀνατολική Θράκη στούς Τούρκους, ἀκόμη καί πολύ πρίν τόν Αὔγουστο τοῦ 1922.
Στίς ἀρχές τοῦ Σεπτεμβρίου τοῦ 1922 καί ἐνῶ οἱ Τοῦρκοι συγκέντρωναν τόν νικηφόρο στρατό τους στήν ἀπέναντι πλευρά τῶν κατεχόμενων ἀπό τήν Ἀντάντ ζωνῶν τῆς Νικομήδειας καί τῶν Στενῶν, ἐκδηλώθηκε κρίση στίς ἀγγλογαλλικές σχέσεις. Ἡ Γαλλία διαχώρισε τή θέση της καί ὑποστήριξε τήν ἀπαίτηση τῶν Τούρκων γιά προσάρτηση στήν Τουρκία τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί τῶν Στενῶν, πού οἱ Τοῦρκοι θά οὐδετεροποιοῦσαν.
Διάσκεψη Ανακωχής των Μουδανιών.
Ο Ισμέτ Ινονού μαζί μέ τον κακό δαίμονα της Διάσκεψης Γάλλο Φρανκλέν Μπουγιόν.
Άνετη συζήτηση των αντιπροσώπων των Δυνάμεων στην παραλία των Μουδανιών
Η τράπεζα όπου διεξείχθη η Διάσκεψη των Μουδανιών.
Το κτήριο του Ρωσσικού Προξενείου στα Μουδανιά, όπου συνήλθε η Διάσκεψη της Ανακωχής τον Σεπτέμβριο του 1922.
Όψη των Μουδανιών τη δεκαετία του 1920.
Στή διάσκεψη τῶν Μουδανιῶν, πού ὀργανώθηκε ἀπό τούς Σύμμαχους γιά τή σύναψη τῆς ἀνακωχῆς, (20 ἕως 28.9.22), ἡ Ἑλλάδα ἔπαιξε τόν ρόλο βωβοῦ παρατηρητῆ στόν ὁποῖο ἀνακοινώθηκαν οἱ εἰς βάρος του ὅροι, ὡσάν οἱ Σύμμαχοι νά ἦσαν πραγματικά οἱ ἐμπόλεμοι μέ τήν Τουρκία. Ὁ σκοπός τῆς διάσκεψης ἀνακωχῆς τῶν Μουδανιῶν ἦταν: οἱ Ἕλληνες θά ἔπρεπε νά ἀποσυρθοῦν ἀπό τήν Ἀνατολική Θράκη. Τό ἀντάλλαγμα ἐκ μέρους τῶν Τούρκων ἦταν ὁ σεβασμός τῆς οὐδέτερης συμμαχικῆς ζώνης καί τῶν Στενῶν μέχρι τήν τελική Διάσκεψη Εἰρήνης μεταξύ τῶν Συμμάχων καί τῶν Τούρκων. Οἱ Ἕλληνες ἐκλήθησαν στά Μουδανιά γιά νά ἀποδεχθοῦν τά σέ βάρος τους τετελεσμένα γεγονότα. Ἔγινε δηλαδή ἐκεῖ, μία διευθέτηση τῶν συμμαχικῶν σχέσεων μέ τήν Τουρκία, ἐξόδοις τῆς Ἑλλάδας.
Ἡ διάσκεψη ἄρχισε χωρίς τούς Ἕλληνες, πού δέν εἶχαν ἀκόμη φθάσει, μέ κύρια συζήτηση τή γραμμή πού θά ἀποσύρονταν οἱ Ἕλληνες. Κατά τήν ἀφήγηση τοῦ Ἰσμέτ Ἰνονοῦ στόν Σπῦρο Μαρκεζίνη τό 1972, δέχθηκαν ὅλοι τήν προτροπή του: " Ἄς φθάσουμε σέ ἕνα ἀποτέλεσμα καί οἱ Ἕλληνες θά ὑποχρεωθοῦν νά τό δεχθοῦν". Οἱ Ἕλληνες, ἁπλῶς προσῆλθαν τήν ἐπαύριο γιά νά τούς ζητηθεῖ νά προσυπογράψουν ὅ,τι οἱ ἄλλοι ἀποφάσισαν εἰς βάρος τους. Ἡ ἄλλη θλιβερή διαπίστωση εἶναι ὅτι οἱ Γάλλοι καί οἱ Ἰταλοί φέρονταν ὡς σύμμαχοι τῆς Τουρκίας, μέ μόνον τούς ἀπαυδημένους Ἄγγλους νά διαπραγματεύονται, παρεμπιπτόντως τά συμφέροντα τῆς Ἑλλάδας. Κατά τόν Σπῦρο Μαρκεζίνη "οἱ Ἕλληνες παρέμειναν βωβοί θεατές καί οἱ Τοῦρκοι ἤγειρον συνεχῶς καί νέας ἀξιώσεις". Ὁ στρατηγός Σαρπύ μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Φρακλίν Μπουγιόν, δέχθηκε ὅλα τά αἰτήματα τῶν Τούρκων. Ἀκολούθησαν οἱ Ἰταλοί καί μετά οἱ διστακτικοί Ἄγγλοι. " Ἡ Θράκη μᾶς παραδόθηκε χωρίς νά ριφθεῖ οὔτε ἕνας πυροβολισμός", δήλωσε μετά ἀπό πενήντα χρόνια ὁ Ἰσμέτ Ἰνονοῦ.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο Facebook ''Θεσσαλονίκη-Ιστορικό Αρχείο''
για να ενημερώνεστε καθημερινά για ιστορικά θέματα της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας